Proces ich kształtowania trwa od kilku do kilkunastu lat. Miniaturyzacji podlegają gałęzie liście, a nawet korzenie. Zamiast kupować gotowe drzewko, zobaczcie jak wyhodować samodzielnie drzewko bonsai z dosłownie każdej rośliny, jak długo proces miniaturyzacji całej rośliny trwa, jaką wybrać ziemię, doniczkę i jak kształtować takie miniaturowe drzewo. Podpowiadamy jak wyhodować drzewko bonsai z pojedynczej gałązki, jakie rośliny najłatwiej jest zminiaturyzować i jakie doniczki sprawdzą się najlepiej.
Nazwa tych miniaturowych roślin pochodzi od dwóch słów bon, czyli taca, w tym wypadku chodzi o płytką doniczkę w kształcie tacy oraz sai, czyli roślinę. Bonsai to sztuka, która wywodzi się z Japonii, w rodzimym kraju określane tym mianem są nie same rośliny a całe miniaturowe krajobrazy. Mistrzowie te sztuki najpiękniejsze okazy hodują od kilku do kilkunastu lat, a ich ceny przyprawiają o zawrót głowy. Okazuje się, że ten mozolny proces miniaturyzacji roślin każdy z nas może wykonać w warunkach domowych. Nie obiecujemy, że będzie łatwo, ale w rzeczywistości wyhodowanie bonsai z malutkiej sadzonki, a nawet pojedynczej gałązki nie jest trudne. Wystarczy uzbroić się w cierpliwość i zaopatrzyć w kilka narzędzi, donice różnych wymiarów oraz dekoracje, dzięki którym stworzymy malutkie dzieło sztuki.
Bonsai co to jest?
Bonsai jest to sztuka miniaturyzacji roślin, jednak nie ogranicza się wyłącznie do jej kształtowania i podcinania. Procesowi temu podlegają gałęzie liście i korzenie. Zwieńczeniem pracy nad rośliną jest zaaranżowanie miniatury krajobrazu, w którym rośnie dany gatunek. Z tego też powodu cały proces jest określany mianem sztuki, oprócz umiejętności ogrodniczych potrzeby jest jeszcze zmysł artystyczny. W Polsce mianem bonsai określa się najczęściej miniaturę pojedynczej rośliny np. drzewko szczęścia lub fikusa. W Japonii są one traktowane jako część kultury, życiowej filozofii, umiłowania do miniatur, które pojawiają się w większości aranżacji domowych i ogrodowych. Najczęściej takie miniaturowe wersje dużych roślin są bardzo delikatne i wymagające, dlatego, jeśli decydujemy się na hodowlę tych zewnętrznych, warto zacząć już wczesną wiosną w domu. A kiedy przymrozki ustaną, a temperatura na dworze będzie wynosiła około 15 C powyżej zera, warto zacząć to małe cudo hartować. Bardzo ważną kwestią w tym wypadku jest wybór mrozoodpornego gatunku, wówczas już pierwsze ziemi możemy pozostawić je na zewnątrz, ale pod kilkoma warunkami. Wprawdzie większość florystów twierdzi, że bonsaje nawet te domowe są bardzo mało odporne na przeciąg i suche powietrze, to taki zasadzony lub zasiany przez was samodzielnie nie będzie znał innego klimatu niż ten, w którym wyrósł. Ponadto bonsai można zrobić z dosłownie każdego drzewa, również z rodzimych gatunków, które dobrze sobie radzą w naszym klimacie. Rozróżniamy dwa rodzaje drzewek bonsai indoor i outdoor, pierwsze z nich jak sama nazwa wskazuje, są one hodowane w domu, drugie to rośliny, które zdobią nasze ogrody. W pierwszym przypadku mamy znacznie większy wybór gatunków, w drugim musimy się ograniczyć jedynie do tych, są odporne na warunki atmosferyczne charakterystyczne dla naszego klimatu.
Jak zrobić bonsai. Instrukcja miniaturyzacji roślin
Sztuka miniaturyzacji roślin nie jest trudna, ale pod warunkiem, że przestrzegamy zamieszczonej poniżej instrukcji, wówczas wszystko powinno się udać. Minusem „zmniejszania roślin” jest powolny proces ich tworzenia, dlatego musicie się uzbroić w cierpliwość i pracować nad nimi systematycznie. Pierwszym i chyba najważniejszym jest wybór rośliny. Do miniaturyzacji nie będą się nadawały rośliny cebulowe i bulwy, ponieważ miniaturyzacji podlega również część podziemna drzewka.
I TYDZIEŃ Wybór roślinyM, możecie kupić bardzo młodą sadzonkę lub ukorzenić własną. Drugi sposób jest bardziej pracochłonny, ale efekt będzie znacznie lepszy, ponieważ przyszłe bonsai możecie kształtować, zanim jeszcze zostanie ukorzenione. W tym celu odcinamy pojedynczą gałązkę, a nawet jeden liść tuż przy łodydze. Jeśli jest to gałązka, już na tym etapie możemy pozbyć się liści znajdujących się w dolnych partiach łodygi i pozostawić tylko te większe kształtując coś w rodzaju korony na pełnowymiarowym drzewie.II Tydzień Ukorzenianie. Tak przygotowaną sadzonkę umieszczamy w ukorzeniaczu na czas podany przez producenta specyfiku.III — IV TYDZIEŃ Wzrost korzeni. Kiedy pojawią się pierwsze korzonki, możemy przełożyć roślinkę do pojemniczka z wodą i ponownie czekamy, aż te będą na tyle duże (około 2-3 cm), żeby nasz mini okaz przenieść do ziemi. Malutką doniczkę na sadzonki, koniecznie z otworami na dnie wypełniamy ziemią (dedykowaną do danego gatunku). Sadzimy naszą roślinkę i czekamy około 2 - 3 tygodni, aż się dobrze ukorzeni, czyli przyjmie w ziemi.V — VII TYDZIEŃ Przycinanie korzeni i przesadzanie. Kiedy zaobserwowaliśmy, że już puszcza nowe listki i zaczyna piąć się w górę, możemy przystąpić do pierwszego etapu miniaturyzacji. Warto wcześniej przygotować stół i starannie pokryć go folią, ustawić na nim dużą tacę lub inne naczynie, najlepiej na tyle płytkie, żeby nie przeszkadzało nam w pracy. Wyjmujemy ostrożnie z doniczki i równie delikatnie otrzepujemy z ziemi, pozostałości wymiatamy pędzelkiem. Teraz szukamy najdłuższego i najgłębszego korzenia. W większości przypadku znajduje się ona w linii prostej z łodygą, choć nie jest to regułą. Tego korzenia nie ruszamy i pracujemy tak, żeby go nie uszkodzić. Ostrymi nożyczkami usuwamy mniejsze korzonki, które wyrosły z głównego. Podcinanie korzeni wykonujemy z dala od ziemi, którą trzepaliśmy z korzeni, ponieważ z nich w doniczce mogą wyrosnąć dodatkowe roślinki. Ponownie umieszczamy roślinę w ziemi w tej samej doniczce, możemy wykorzystać tę samą ziemię i ewentualnie dosypać, jeśli będzie brakowało po zmniejszeniu objętości stanu korzeni. Kształtowanie roślinki. Po przycięciu korzeni, wstępnie kształtujemy koronę. Jest to czas, kiedy powinniśmy mieć już wzór naszego drzewka. Zatem w pierwszej kolejności szukamy inspiracji w naturze, drukujemy zdjęcie, wzorujemy się na nim i stopniowo pracujemy nad ukształtowaniem korony. Jeśli jeszcze nie masz pomysłu na swoje drzewko bonsai, nic nie szkodzi, na tym etapie jeszcze możesz improwizować. Najważniejsze jest uformowanie go tak, żeby powstała nam korona, czyli obcinamy listki na ¾ wysokości łodygi. Następnie spłaszczamy czubek, drzewka bonsai mają płaską koronę, tak też staramy się przyciąć naszą. Prawdopodobnie po tej czynności, nasze mini drzewko nie będzie zbyt urodziwe, ale tylko ostre cięcie na początku sprawi, że szybko osiągniemy zamierzony kształt.VIII-X TYDZIEŃ Drugie podcinanie korzeni i przesadzanie. Etap ten jest uzależniony od tempa wzrostu wybranego przez nas gatunku. Jeśli przeprowadzamy miniaturyzację jednego z krzewów, nastąpi on szybciej, po około 3-4 tygodniach, w przypadku drzew może to być nawet 8-10 tygodni. Zanim przystąpimy do tego etapu, nasza roślina powinna podwoić swoją objętość, na koronie powinno być przynajmniej dwa razy tyle liści w porównaniu do poprzedniego podcinania. Jeśli drzewko jest już gotowe, ponownie przygotowujemy sobie stół, stół, płaską, ale szeroką podstawkę lub tacę, nad którą będziemy pracować i nową doniczkę na wysokość ¾ poprzedniej. Tym razem potrzebny nam będzie również żwir drenażowy. Podobnie jak poprzednio ostrożnie wyjmujemy roślinę z doniczki, otrzepujemy z ziemi, pędzelkiem usuwamy resztki ziemi z korzeni. Uważamy nożyczkami nowo wyrośnięte korzenie, nie naruszając głównego. Jeśli go zniszczymy, roślina zacznie marnieć i może uschnąć. Po dokładnym przycięciu bocznych korzeni, do nowej niższej doniczki wsypujemy około 2-3 cm żwiru, potem wypełniamy doniczkę ziemią i umieszczamy w niej roślinę. Podlewamy zgodnie z jej wymaganiami. Pierwsze kształtowanie pędów. Jak pewnie zauważyliście, bonsai mają fantazyjnie powyginane gałązki. Najczęściej nie jest to dzieło natury, lecz człowieka i to właśnie na tym etapie przystępujemy do ich kształtowania. Jeśli mowa o malutkim kilkunastocentymetrowym okazie, to do ich wiązania wystarczy zwykły sznurek, gałęzie większych drzewek wiążemy i drutujemy. Na tym etapie wszystkie gałęzie są jeszcze miękkie i sprężyste więc łatwo można im nadać każdy kształt. Możecie je skręcać, zaplatać lub zaginać w okręgi spirale. Oczywiście gałązka, kiedy tylko ją wypuścić z dłoni powróci do swojego ułożenia. Dlatego, kiedy nadać jej odpowiedni kształt musicie ją umocować do pnia lub drugiej gałązki. Jeśli mimo waszych starań i systematycznego przycinania gałązek wyrastających u podstawy pnia, one nadal rosną. Możecie je zapleść lub owinąć dookoła pnia, nawet jeśli jest jeszcze bardzo niski. Ważne jest, żeby taki splot w przypadku małego drzewka co 2-3 cm zabezpieczyć sznurkiem, w przypadku wyższego co 20 - 30 cm. Kiedy gałęzie się przystosują do nowej pozycji i przyrosną do głównego pnia, drut lub sznurek możemy usunąć. Przycinanie korony, które wykonujemy podobnie jak poprzednio, tym razem może być trochę trudniej, ponieważ po nadaniu kształtu gałęziom prawdopodobnie zmienił się trochę również kształt korony. Zatem przycinamy i jeszcze raz przycinamy. Nie obawiajcie się radykalnego cięcia, ponieważ im szybciej korona waszego drzewa zyska odpowiedni kształt, tym szybciej będziecie mogli się cieszyć waszym własnym drzewkiem bonsai.XI — XIV TYDZIEŃ Trzecie przycinanie korzeni. Ponownie przygotowujemy warsztat pracy, tym razem potrzebna będzie docelowa doniczka niższa o ⅓ od poprzedniej, druga płaska doniczka, lub głębsza taca, w której wykonamy aranżację do naszego bonsai. Podobnie jak poprzednio zaczynamy od wyjęcia rośliny z doniczki, obsypujemy ziemię i pędzelkiem wymiatamy resztki ziemi z korzeni. Następnie obcinamy boczne, jeśli się pojawiły i pozostawiamy tylko główny. Na dno nowej doniczki wsypujemy na ⅓ jej wysokości żwirek. Podsypujemy trochę ziemi, układamy na niej korzeń, można go ostrożnie zwinąć wokół doniczki, zasypujemy ziemią, delikatnie wklepujemy ziemię, żeby nasza roślina była stabilna, na wierzch posypujemy cienką warstwę żwiru. Przycinanie korony, ponownie przycinamy liście i gałązki, w taki sposób, żeby osiągnąć zamierzony kształt korony. Młode gałązki, które pojawiły się od ostatniego podcinania, możemy obciąć całkowicie, skrócić lub zapleć według waszego uznania. Aranżacja krajobrazu bonsai. Jak na wstępie wspomnieliśmy bonsai to nie samo drzewko, to również sztuka wkomponowania wyhodowanej miniatury w stworzony przez nas mini krajobraz. W tym celu ustawiamy doniczkę z naszym drzewkiem na tacy, na całym dnie rozsypujemy żwir, układamy dekoracyjny korzeń. W żwirku wykonujemy otwór na miseczkę, najlepiej o nieregularnym kształcie i obsypujemy ją dookoła żwirem (stabilizujemy), wlewamy do niej wodę, z jednej strony wysypujemy żółty piasek, na wzór plaży, z drugiej układamy żywy mech. Na pozostałej przestrzeni możemy poukładać inne jeszcze ozdoby, pamiętajcie, jednak że w tej japońskiej sztuce mniej znaczy więcej. W przypadku krzewów i drzewek ogrodowych proces kształtowania rośliny będzie przebiegał znacznie dłużej i najczęściej jest on rozłożony na 2- 3 sezony. Jednak pierwszy sezon jest najważniejszy, to wówczas nasze prace powinny być najbardziej zintensyfikowane, nawet w przypadku roślin outdoor. Wynika to z faktu miniaturyzacji korzeni. Kolejne prace w przypisku roślin ogrodowych będą polegały na dalszym kształtowaniu gałęzi i utrzymaniu miniaturowej budowy korony oraz dalszego kształtowania gałęzi.
Kształt i forma bonsai
Bonsai kształtujemy według tradycyjnych wzorów, nadając im określoną formę. Do najpopularniejszych form należą:
Moyogi, czyli nieregularna — korona podzielona na dwie części, a jedna z nich radykalnie odchylona na jedną ze stron.Chokkan, form regularna, prosty pień, gałęzie zwężające się w górę, korona przypomina kształtem trójkąt.Sokan podwójny pień, wchodzący z jednej podstawy, z których jeden jest znacznie mniejszy i węższy.Shakan, czyli pochylone drzewo nie bardziej niż pod kątem 45 stopni.Hokidachi, forma miotły, korona ma kształt półkuli, z gęstymi cienkimi gałązkami, doskonale sprawdzą się drzewa i krzewy liściaste.Bunjin, subtelność drzewko wybujałe w górę, z fantazyjnym pniem i koroną od połowy wysoki pnia. Kengai, kaskada to bonsai z pniem skierowanym w dół poniżej, w tym wypadku sadzimy roślinę w wysokiej i wąskiej donicy. Pień jest pochylony w firmie kaskadowej poniżej podstawy donicy.Ishizuke to drzewko na kamieniach, którego korzenie wiją się po kamieniach, szukając pod nimi podłoża.Jak widzicie, możliwości kształtowania bonsai jest dużo, można więc znaleźć odpowiednią i najłatwiejszą do większości popularnych gatunków drzew i krzewów. A jeśli stworzycie swoją własną formę, też będzie piękna.
Doniczka bonsai
Doniczka bonsai nie może być przypadkowa, począwszy od wysokości po jej szerokość i kształt. Naczynie, w którym sadzimy bonsai, powinno być dobrane proporcjonalnie do rozmiarów rośliny z tego też powodu, miłośnicy i hodowcy miniaturowych roślin zawsze wybierają donicę, kierując się poniższymi zasadami: Obwód donicy powinien, być równy obwodowi korony Wysokość donicy powinna, być równa grubości pojedynczego pnia przy podstawie, czyli w najgrubszym jego punkcie, nie może być natomiast wyższa niż dwukrotność jego grubości. Wybierając to naczynie, pamiętajcie, że konieczne jest ograniczenie wzrostu korzeni, a to jest możliwe tylko w pojemniku odpowiedniej wysokości. Duże otwory odpływowe, które umożliwiają odprowadzanie nadmiaru wody, nie musicie się obawiać, że będzie przez nie uciekać ziemia, ponieważ w większości profesjonalnych donic są one zabezpieczone siatką. A jeśli sami je nawiercacie, koniecznie na dnie należy ułożyć taką siatkę, jest ona dostępna w sklepach ogrodniczych i dobrze wyposażonych kwiaciarniach. Kształt donicy bonsai ma drugorzędne znaczenie oczywiście pod warunkiem, że jest możliwe stabilne posadzenie do nie rośliny.
Bonsai pielęgnacja
Podłoże Ze względu na bardzo mały system korzeniowy rośliny te mają duże wymagania, co do gleby i nawadniania. Z tego też powodu ziemia, w której je sadzimy, powinna być najwyższej jakości, warto wybrać taką z mikroelementami. Jeśli samodzielnie i hodujesz z małej sadzonki bonsai, wymieszaj torf, grubszy piasek i glinę, możesz też dodać niewielką ilość pełnowartościowej ziemi. Taka kompozycja zapewni optymalne warunki do rozwoju wzrostu zminiaturyzowane rośliny.Stanowisko, czyli ekspozycja na światło ze względu na płytką doniczkę ustawiamy roślinę w miejscu średnio nasłonecznionym, w którym drzewko będzie miało dostęp do światła, ale nie będzie się przesuszać. Nie oznacza to jednak, że możemy postawić ją z dala od okna, należy bardzo starannie wybrać miejsce, w którym je stawiamy i parapet wcale nie będzie najlepszym rozwiązaniem.Nawadnianie powinno być dostosowane do głębokości doniczki, im płytsza, tym częściej należy podlewać roślinę, ale małą ilością wody. Ziemia powinna być wilgotna, ale nie sucha, więc kontrolujemy jej stan każdego dnia i podlewamy systematycznie. Latem i w sezonie grzewczym częściej musimy ją nawadniać niż wiosną i jesienią, kiedy wilgotność powietrza w domu jest większa a ogrzewanie wyłączone.Nawożenie stosujemy tylko do kwietnia do sierpnia, nawóz dobieramy do gatunku rośliny, którą zminimalizowaliśmy.
Komentarze